Làng chiếu Bàn Thạch

Làng chiếu Bàn Thạch là một trong những làng nghề truyền thống lâu đời nhất ở Quảng Nam. Du khách đến đây sẽ được tận mắt chứng kiến cách người thợ thủ công tự tay dệt nên những chiếc chiếu đầy màu sắc, mang đậm giá trị văn hóa xứ Quảng.

---

Nhắc đến làng chiếu Bàn Thạch Quảng Nam, người ta nhớ ngay hình ảnh người thợ thủ công miệt mài bên khung dệt, tiếng thoi đưa réo rắt hay hình ảnh những sợi cói được nhuộm đủ màu sắc rực rỡ phơi trong nắng mới. Nếu có cơ hội du lịch Quảng Nam đừng quên ghé thăm làng chiếu Bàn Thạch bạn nhé!

1. Đôi nét về làng chiếu Bàn Thạch

Hành trình khám phá các làng nghề truyền thống nổi danh xứ Quảng sẽ trở nên trọn vẹn hơn nếu bạn có cơ hội đến với làng chiếu Bàn Thạch, tìm hiểu về cách làm chiếu độc đáo đã trường tồn hơn 500 năm tuổi. 

1.1. Làng chiếu Bàn Thạch ở đâu?

Quảng Nam là địa phương nổi tiếng với nhiều làng nghề truyền thống, một trong đó phải kể tới làng chiếu cói Bàn Thạch nằm ở thôn Đông Bình, xã Duy Vinh, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Thôn Đông Bình nổi danh với làng chiếu Bàn Thạch nằm tách biệt với thế giới bên ngoài giống như một ốc đảo nằm lơ lửng giữa 3 dòng sông (sông Thu Bồn, sông Ly Ly và sông Trường Giang)

Làng chiếu cổ Bàn Thạch nằm ở Duy Xuyên Quảng Nam

1.2. Nguồn gốc của làng nghề chiếu Bàn Thạch 

Theo sử sách chép lại, trong giai đoạn Trịnh Nguyễn phân tranh, người dân ở các vùng từ Hà Tĩnh đến Thái Nguyên di cư vào Nam, đến Quảng Nam thấy thiên thời địa lợi nhân hòa nên đã dừng lại khai hoang lập nghiệp. Trong quá trình di cư, người dân ở các tỉnh thành đã mang theo nghề làm chiếu để phát triển tại vùng đất này.

Thiên nhiên trù phú, nơi đây bạt ngàn những cánh đồng cói và đay, cao đến ngang vai, phất phơ theo chiều gió. Tận dụng những ưu thế vốn có của tự nhiên nơi đây, người dân đã sử dụng cây cói và đay làm nguyên liệu dệt thành những chiếc chiếu vừa bền vừa chắc, nổi danh khắp vùng. Kết với với vị trí thuận lợi - nằm ở hợp lưu các con sông lớn, Bàn Thạch đã trở thành nơi giao thương sầm uất. 

Làng nghề có lịch sử hơn 500 năm hình thành và phát triển. Sản phẩm của làng chiếu Bàn Thạch nổi tiếng gần xa, từng là cống phẩm cho triều đình và quý tộc.

Làng dệt chiếu cói Bàn Thạch nổi bật với những cánh đồng cói bạt ngàn

2. Du lịch làng dệt chiếu Bàn Thạch ngày nay có gì thú vị?

2.1. Làng nghề chiếu cói Bàn Thạch

Hơn 500 năm qua, làng chiếu Bàn Thạch đã trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử, nghề truyền thống này vẫn gắn liền với cuộc sống của người dân nơi đây. Theo thống kê, làng Bàn Thạch có khoảng 1.356 người dân sinh thì ở thời kỳ đỉnh cao có tới hơn 700 người theo nghề dệt chiếu. 

Thu nhập của người dân tại đây gần như 90% dựa vào dệt chiếu và bán chiếu. Do đó hầu hết từ già trẻ, gái trai trong làng đều tập trung vào nghề chiếu, mỗi người mỗi việc. Tuy nhiên vài năm trở lại đây, sản phẩm chiếu cói rất khó tiêu thụ, giá thành thấp, người dân chuyển đổi ngành nghề, không ít người đã “dứt duyên” nghề truyền thống này.

Thu nhập của người dân Bàn Thạch gần như phụ thuộc vào nghề dệt chiếu

2.2. Lắng nghe câu chuyện dệt chiếu Bàn Thạch

Du lịch làng chiếu Bàn Thạch, du khách sẽ có cơ hội khám phá quy trình làm nên những chiếc chiếu tuyệt đẹp của người dân làng chiếu Bàn Thạch.

Nguyên liệu làm chiếu là từ cói và sợi đay. Người dân sẽ tiến hành bứt cói đem về nhà, chẻ thành những sợi nhỏ và đem phơi dưới trời nắng gắt khoảng 4 - 5 ngày. Đến khi sợi chiếu khô lại nhưng phải đảm bảo vẫn giữ được độ dai và chắc thì tiến hành các công đoạn làm chiếu. 

Công đoạn nhuộm màu: Sau khi sợi chiếu phơi khô đạt chuẩn sẽ được đem nhuộm màu. Muốn cho màu nhuộm được đẹp và khó phai thì người dân nơi đây phải nhúng từng chùm nhỏ vào nồi phẩm màu đã nấu. Sợi cói sau khi đã nhuộm màu sẽ đem phơi khô dưới trời nắng. Lưu ý, phơi dưới nắng vừa, không để bị mốc do nắng yếu hoặc bị gãy do nắng gắt.

Quá trình nhuộm màu và dệt chiếu rất kỳ công và mất nhiều thời gian

Công đoạn dệt chiếu: Muốn dệt được chiếu Bàn Thạch thì phải chuẩn bị khung và thoi dệt. Quá trình dệt phải có 2 người, một người đưa thoi, luồn sợi và một người kia kéo khung cửi. Chiếu dệt xong sẽ được cắt vuông vắn và cố định lại 4 cạnh để không bị xổ ra. Người dân tại làng dệt chiếu cổ Bàn Thạch thường dệt mỗi chiếc mất khoảng 3 - 4 tiếng, một ngày có thể làm được 4 - 5 chiếc. 

Công đoạn dệt chiếu

Điểm đặc biệt ở các sản phẩm chiếu làng Bàn Thạch đó là các họa tiết tinh xảo được tạo thành từ những sợi cói và đay đã nhuộm màu chứ không phải in khuôn họa tiết lên chiếu.

2.3. Khám phá phiên chợ làng chiếu Bàn Thạch 

Bên cạnh việc khám phá quy trình làm chiếu thủ công, khi tới làng chiếu Bàn Thạch, du khách đừng quên trải nghiệm phiên chợ chiếu ở địa phương. Đây cũng là điểm độc đáo khiến khách du lịch cảm thấy thích thú khi ghé Bàn Thạch. 

Chợ phiên nơi đây được họp từ rất sớm, khoảng 4 - 5 giờ sáng, không khí vô cùng đông đúc và náo nhiệt. Tới chợ phiên Bàn Thạch, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những sản phẩm chiếu thủ công nhiều hoa văn và màu sắc sặc sỡ.

Chợ phiên Bàn Thạch luôn nhộn nhịp từ rất sớm